Obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez zarząd

Obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez zarząd nie tylko przy nieuregulowanych zobowiązaniach

W naszej praktyce doradczej często spotykamy się z zaskoczeniem, kiedy informujemy klientów, że pomimo braku nieuregulowanych zobowiązań spółka może spełniać przesłanki do złożenia wniosku o ogłoszenie jej upadłości.

Taka przesłanka może wynikać z analizy bilansu spółki i wysokości wynikających z niego zobowiązań.

Jest to tzw. przesłanka bilansowa (lub inaczej majątkowa) niewypłacalności.

Zarząd spółki powinien mieć świadomość istnienia tego rodzaju przesłanki, ponieważ niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w ustawowym terminie może mieć wpływ na późniejszą odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki. W poważnych przypadkach może też wiązać się z ryzykiem odpowiedzialności karnej.

Przesłanki ogłoszenia upadłości

Nie budzi wątpliwości, że przesłanką do ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność podmiotu. Wynika to jednoznacznie z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U.2025.614 t.j. z dnia 2025.05.09).

Nie wszyscy uczestnicy obrotu gospodarczego zdają sobie jednak sprawę, że na gruncie przepisów ustawy Prawo upadłościowe funkcjonują dwa różne domniemania utraty przez dłużnika zdolności do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych,
a mianowicie:

Przesłanka płynnościowa oznaczająca brak możliwości regulowania wymagalnych zobowiązań pieniężnych przez spółkę przez ponad 3 miesiące (art. 11 ust. 1a ustawy – Prawo upadłościowe);

Przykład

Spółka od stycznia 2025 r. z uwagi na brak płynności finansowej  nie reguluje w terminie faktur wystawianych przez jej dostawców, a opóźnienie przekracza 3 miesiące. Z uwagi na sytuację finansową Spółki brak jest realnych perspektyw poprawy płynności Spółki. W takim wypadku mamy do czynienia z przesłanką płynnościową do ogłoszenia upadłości.

Przesłanka bilansowa oznaczająca stan, w którym zobowiązania pieniężne spółki przekraczają wartość majątku, a stan ten utrzymuje się dłużej niż 24 miesiące (art. 11 ust. 2 ustawy – Prawo upadłościowe).

Przykład

Z bilansu Spółki  wynika, że w latach 2023 i 2024 jej zobowiązania pieniężne (z wyłączeniem rezerw i zobowiązań wobec podmiotów powiązanych) przewyższają aktywa. Stan ten utrzymuje się od kwietnia 2023 r. do maja 2025 r. Oznacza to, że przesłanka bilansowa została spełniona w maju 2025 r. i od tego momentu biegnie 30-dniowy termin na złożenie wniosku o upadłość.

Co istotne – przesłanki te są od siebie niezależne. Oznacza to, że wystarczy spełnienie tylko jednej z nich, by zaistniało domniemanie uznania dłużnika za niewypłacalnego, a tym samym by wystąpił ustawowy obowiązek zarządu złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Należy mieć na uwadze, że powyższe przesłanki mają charakter domniemań i mogą one być obalane przed sądem upadłościowym. Tzn. wystąpienie którejś z tych przesłanek (lub obu jednocześnie) może stanowić podstawę do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, natomiast mogą one być obalane przed sądem upadłościowym.

Przesłanki złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki stanowią zagadnienie odrębne od obowiązku zwołania przez zarząd zgromadzenia wspólników, celem podjęcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki przez zgromadzenie wspólników, zgodnie z treścią art. 233 § 1 ustawy z dnia 15.09.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 505 ze zm.), dalej jako „k.s.h.”,  w sytuacji, gdy bilans, sporządzony przez zarząd, wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego, choć w praktyce obowiązki te mogą występować równocześnie.

Z powyższego wynika, że zwołanie przez zarząd zgromadzenia wspólników i podjęcie uchwały o kontynuowaniu działalności przez spółkę nie zwalnia zarządu z obowiązków, jakie nakłada na niego Prawo upadłościowe i nie chroni przed ewentualną odpowiedzialnością z tytułu niezłożenia w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Termin na złożenie wniosku i obowiązki zarządu

W przypadku, gdy dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym spółka z o.o., obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w sądzie gospodarczym spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania (samodzielnie lub łącznie z innymi osobami).

W przypadku niewypłacalnej spółki z o.o. będą to przede wszystkim członkowie jej zarządu.

Należy wskazać, że obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości ciąży indywidualnie na każdym z reprezentantów spółki. Nawet reprezentacja łączna w spółce nie zwalnia członka zarządu z tego obowiązku.

Obowiązek złożenia wniosku powstaje w ciągu 30 dni od dnia zaistnienia stanu niewypłacalności (art. 21 ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe).

Po przekroczeniu terminu 30 dni obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości trwa nadal, choć naruszenie terminu naraża członków zarządu na sankcje.

Jeżeli w przedsiębiorstwie został ustanowiony zarząd sukcesyjny, obowiązek złożenia wniosku spoczywa na zarządcy sukcesyjnym.

Jeśli spółka znajduje się w likwidacji taki obowiązek będzie też ciążył na likwidatorze.

W tym miejscu warto zaznaczyć, że również fakt, że spółka znajduje się w likwidacji nie zwalnia z obowiązku złożenia wniosku o upadłość, w przypadku jej niewypłacalności. Złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeśli występują przesłanki do jej ogłoszenia, nie może też zastąpić wniosek o otwarcie likwidacji.

Odpowiedzialność zarządu

Jak wskazaliśmy wyżej, niezłożenie  wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi i finansowymi dla członków zarządu.

Poniżej krótko przedstawiamy ryzyka w tym zakresie.

Odpowiedzialność odszkodowawcza

• Podstawa prawna: art. 21 ust. 3 Prawa upadłościowego
• Członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie, chyba że wykażą brak swojej winy.
• Możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności istnieje, gdy:
• przed upływem terminu otwarto postępowanie restrukturyzacyjne lub zatwierdzono układ,
• obowiązek złożenia wniosku powstał w czasie prowadzenia egzekucji przez zarząd przymusowy albo sprzedaż przedsiębiorstwa.
• Orzecznictwo: brak wiedzy członka zarządu o rzeczywistej wysokości ciążących na spółce zobowiązań co do zasady nie wyłącza jego winy w nieterminowym złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości.

Odpowiedzialność za zobowiązania spółki – art. 299 k.s.h.

• Jeżeli egzekucja wobec spółki jest bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają całym swoim majątkiem.
• Zwolnienie od odpowiedzialności następuje, jeśli wykażą, że we właściwym czasie złożono wniosek o upadłość lub wszczęto postępowanie restrukturyzacyjne.

Odpowiedzialność podatkowa i wobec ZUS

• Podstawa prawna: art. 116 i 116b Ordynacji podatkowej; art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
• Dotyczy zaległości podatkowych i składkowych, których termin płatności upłynął
  w okresie pełnienia funkcji w zarządzie.
• Odpowiedzialność jest solidarna i obejmuje cały majątek członka zarządu.
• Odpowiedzialność stwierdza organ podatkowy lub ZUS w drodze decyzji.

Odpowiedzialność karna

• Podstawa prawna: art. 586 k.s.h.
• Nie zgłoszenie wniosku o upadłość mimo spełnienia przesłanek:
• kara grzywny,
• kara ograniczenia wolności,
• kara pozbawienia wolności do roku.
• Przestępstwo popełniane jest umyślnie przez zaniechanie.

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej

• Podstawa prawna: art. 373 Prawa upadłościowego.
• Zobowiązany, który nie złożył w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości naraża się na pozbawienie na okres od jednego do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej.
• Tak samo jest traktowana osoba, która faktycznie zarządzając przedsiębiorstwem dłużnika, istotnie przyczyniła się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości
  w ustawowym terminie.

Dodatkowe sankcje

• Możliwość roszczeń odszkodowawczych wobec członków zarządu (art. 293 i nast.` k.s.h.).

Wnioski i rekomendacje

Na koniec należy wskazać, że w praktyce obrotu gospodarczego w Polsce wiele spółek intencjonalnie ignoruje wystąpienie ujemnego kapitału własnego. Bywa, że takie podejście jest elementem długoterminowej strategii biznesowej. Zdarza się, że podmioty przez lata funkcjonują w warunkach ujemnego kapitału własnego. Problem może jednak pojawić się
w sytuacji, kiedy spółka utraci płynność i zadłużenie ujawni się jej wierzycielom. Wówczas mogą oni złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika. Jeśli w trakcie postępowania upadłościowego okaże się, że wierzyciele nie są w stanie zaspokoić się z majątku spółki poprzez zwłokę w złożeniu wniosku o upadłość przez zarząd, będzie to dla wierzycieli podstawa do pozwania członków zarządu o odszkodowanie.

Wobec powyższego członkowie zarządu powinni na bieżąco monitorować sytuację finansową spółki (płynność, kapitały własne).

W razie zagrożenia niewypłacalnością należy niezwłocznie rozważyć:

• dokapitalizowanie spółki,
• otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego,
• złożenie wniosku o upadłość

Jeśli nie jesteś pewien czy w twojej spółce występuje przesłanka do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, potrzebujesz wsparcia przy sporządzeniu takiego wniosku lub masz wątpliwości, w jakim zakresie możesz odpowiadać za zobowiązania spółki, skontaktuj się z nami. W ramach naszej kancelarii działają doświadczeni prawnicy, księgowe oraz biegli rewidenci, którzy pomogą Ci w analizie sytuacji finansowej spółki i przedstawią wszelkie możliwości działania oraz ewentualne ryzyka