Wypracowanie przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością zysku w danym roku obrotowym, wiąże się z koniecznością podjęcia przez wspólników decyzji co do jego przeznaczenia. A co w przypadku, gdy po zatwierdzeniu sprawozdania i podjęciu decyzji o przeznaczeniu zysku wspólnicy zmienią zdanie?

CO STANOWIĄ PRZEPISY?

Jak stanowi przepis art. 191 Kodeksu spółek handlowych, wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników.

Kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe (art. 192 ksh).

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego powinno odbyć się zwyczajne zgromadzenie wspólników (art. 231 § 1 ksh). Przedmiotem obrad takiego zgromadzenia powinno być:

1) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy;
2) powzięcie uchwały o podziale zysku albo pokryciu straty, jeżeli sprawy te nie zostały wyłączone spod kompetencji zgromadzenia wspólników;
3) udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków (art. 231 § 2 ksh).

Umowa spółki może upoważniać zarząd do wypłaty wspólnikom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy za rok obrotowy, jeżeli spółka posiada środki wystarczające na wypłatę (art. 194 ksh).

JAKA JEST WYKŁADNIA?

W doktrynie, nie na podstawie treści przepisów, a przy zastosowaniu wykładni celowościowej przyjmuje się, że w tym samym roku nie ma możliwości zmiany uchwały Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników w przedmiocie przeznaczenia zysku. Jeżeli na przykład zysk za dany rok został wyłączony od podziału, nie można go na podstawie uchwały Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników wypłacić. Wskazuje się, że tak podjęta uchwała mogłaby zostać uznana za nieważną.

Uzasadnieniem powyższego stanowiska jest, że na podstawie przepisu art. 231 § 1 ksh, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, decyzja o przeznaczeniu zysku zastrzeżona jest dla Zwyczajnego Zgromadzenia Wspólników, które odbywa się jedynie raz w roku. Należy jednak zwrócić uwagę, że art. 191 ksh przyznaje tę kompetencję Zgromadzeniu Wspólników – nie zostało w tym przepisie wskazane, czy ma być to Zwyczajne czy Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników. Ponadto, Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników może być zwoływane w każdym przypadku, gdy organy lub osoby uprawnione do zwoływania zgromadzeń uznają to za wskazane. Dlaczego zatem wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie mogą zgodnie ze swoja wolą zmienić uchwały o przeznaczeniu zysku?

Dodatkowo podnoszony jest fakt, że uchwała o podziale zysku, stosownie do przepisów ustawy o rachunkowości, składana jest wraz ze sprawozdaniem finansowym, sprawozdaniem zarządu z działalności spółki do Centralnego Repozytorium Dokumentów Finansowych. Wobec tego jej ewentualna zmiana także powinna zostać złożona do repozytorium, dla pewności obrotu. Jednak z uwagi na to, że Centralne Repozytorium Dokumentów Finansowych prowadzone jest w systemie elektronicznym, który funkcjonuje w ograniczony sposób, ponowne złożenie takiej uchwały może nie być możliwe.

JAK JEST W PRAKTYCE?

W zakresie niniejszego zagadnienia brakuje praktyki orzeczniczej. Jednak przyjęcie wykładni opisanej powyżej, powoduje, że wszelkie decyzje co do zysków uprzednio wyłączonych od podziału, nawet za lata wcześniejsze, można podjąć wyłącznie raz do roku na Zwyczajnym Zgromadzeniu Wspólników.

W naszej ocenie stanowisko większości doktryny pomija rzeczywistą praktykę. Znane są nam przypadki spółek, w których decyzje o wypłacie zysku z lat poprzednich podejmowano na koniec danego roku kalendarzowego, z uwzględnieniem wyników finansowych wszystkich spółek wchodzących w skład grupy. Trudno odmówić uzasadnienia biznesowego takich działań.

W tego rodzaju uchwały obfitował także rok 2018, co powodowane było zmianami, jakie miały zostać wprowadzone w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych z dniem 1 stycznia 2019 r. w zakresie podatku u źródła. Takie uchwały nie były kwestionowane.

Jakkolwiek rozumiemy postulaty związane z zapewnieniem pewności obrotu i koniecznością ujawniania tego rodzaju uchwał w KRS, trudno przyjąć argumentację, zgodnie z którą system Centralnego Repozytorium Dokumentów Finansowych nie przyjąłby drugiej uchwały dotyczącej podziału zysku. System eKRS nie jest doskonały, a z praktyki wiemy, że nie wyklucza podwójnego składania tego samego rodzaju dokumentów.

W odniesieniu natomiast do kwestii ewentualnej nieważności uchwały należy przede wszystkim zwrócić uwagę, że nieważność uchwały może zostać stwierdzona jedynie przez sąd. Z tego względu, dopóki nie zostanie wydane orzeczenie w tym zakresie, należy w naszej opinii przyjąć, że uchwała jest ważna i skutecznie może funkcjonować w obrocie.

Ponadto, przepisy kodeksu spółek handlowych znacznie ograniczają krąg osób, które mogą wytoczyć powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały. Prawo to przysługuje jedynie:

1) zarządowi, radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz poszczególnym ich członkom;
2) wspólnikowi, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu;
3) wspólnikowi bezzasadnie niedopuszczonemu do udziału w zgromadzeniu wspólników;
4) wspólnikowi, który nie był obecny na zgromadzeniu, jedynie w przypadku wadliwego zwołania zgromadzenia wspólników lub też powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad;
5) w przypadku pisemnego głosowania, wspólnikowi, którego pominięto przy głosowaniu lub który nie zgodził się na głosowanie pisemne albo też który głosował przeciwko uchwale i po otrzymaniu wiadomości o uchwale w terminie dwóch tygodni zgłosił sprzeciw (art. 252 § 1 ksh).

Co więcej, prawo do wniesienia powództwa wygasa z upływem sześciu miesięcy od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, jednakże nie później niż z upływem trzech lat od dnia powzięcia uchwały. (art. 252 § 3 ksh).

Wobec powyższego, możliwość zaskarżenia uchwały o zmianie przeznaczenia zysku jest ograniczona co do kręgu podmiotów posiadających legitymację czynną do wytoczenia powództwa, jak również co do czasu na jego wniesienie.

Z tego względu, że decyzje o wypłacie zysku leżą w zakresie uprawnień właścicielskich wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, ograniczanie możliwości dokonywania zmian wcześniejszych ustaleń, w naszej ocenie, stanowi nieuzasadnioną ingerencję w sferę majątkową podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.

Zwracamy uwagę, że powyższy opis przedmiotowego zagadnienia jest ogólny. W obrocie prawnym, każdy przypadek wymaga odrębnej analizy.

W razie potrzeby, zapraszamy do kontaktu.